Dombate

Este dolmen pertencente a Cabana de Bergantiños (A Coruña), é a máis coñecida das antas galegas, non só pola súa feitura e polos achados aparecidos durante a súa escavación, senón tamén por ter sido inmortalizado por Eduardo Pondal, unha das grandes figuras do Rexurdimento da lingua galega, que remata o seu poema cuns versos inesquecibles:

"Agora que pasano meus anos xogorales
agora que só vivo de tristes suidades,
que cumpro con traballo meu terrenal viaxe
e que a miña cabeza branquea a grave edade,
aínda recordo, aínda, o dolmen de Dombate"

Trátase dun perfecto exemplo de dolmen de corredor. A cámara poligonal, conserva a súa tampa e mide 4,20 por 2,90 m. Está formada por sete chantas, acadando a de cabeceira 3 m de ancho por 4,64 m de altura. O seu longo corredor, de tres tramos, ten unha lonxitude de 4,10 m cunha anchura crecente a medida que nos achegamos á cámara que varía dos 95 cm a 1,40 m. Ó mesmo tempo tamén se vai elevando en altura dende os 95 cm ata 1,50 m.

Foi escavado, con moito rigor, polo arqueólogo José María Bello, na actualidade director do Museo Arqueolóxico da Coruña, nos anos 1987 e 1989. Durante a súa cavaxe producíronse importantes achados, entre os que salientan:

A existencia dun dolmen anterior, de cámara simple, do que apareceu a súa pegada arqueolóxica, e que constitúe o primeiro caso coñecido en Galicia no que unha anta se levanta no lugar onde xa había outra.

A aparición de decoración pictórica nos esteos da cámara e do corredor.

A localización dunha fiada de ídolos, vinte en total, situados fronte ó corredor e no límite tumular.

Un notable enxoval lítico e cerámico.

O dolmen foi utilizado en diferentes épocas e os estudios realizados evidencian o seu uso dende o ano 3900 A.C. ata o 2.700 A.C., momento no que foi clausurado o megalito. Isto sábese porque era usual encender unha fogata cando se pechaba definitivamente unha anta, cousa que facilita a datación con Carbono 14.

O dolmen de Dombate pertence á Deputación da Coruña.